การประกันคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษา

2. การประกันคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษาทำอย่างไร

2.1 การเริ่มต้น

2.1.2 ผู้บริหารจัดทำลักษณะงาน หรือ Job Description ของทุกงานในสถานศึกษา
ว่ามีอะไรบ้าง และอธิบายให้ทุกคนเข้าใจ บทบาท หน้าที่ วิธีทำงานตาม Job ของตน ตลอดจนวิธีประเมิน
ผล งานปลายปีการศึกษา และการนำผลประเมินมาปรับปรุงวิธีทำงานเพื่อให้ผลงานมีคุณภาพสูงขึ้น

2.1.3 ผู้บริหารจัดคนลงตำแหน่ง และอธิบายขั้นตอนการทำงาน ตลอดจนวิธีประเมินผลงาน ประจำปี เพื่อให้ทุกคนเข้าใจตรงกัน และทำงานเพื่อเป้าหมายคุณภาพผู้เรียนร่วมกัน

2.2 ระหว่าง

2.2.1 เมื่อสิ้นปีการศึกษา (ของแต่ละปี) ให้แต่ละคน ประเมินผลงานตาม Job Description ของตน และตาม KPI ที่กำหนดล่วงหน้า

2.2.2 จัดประชุมคนที่ทำงานที่ใกล้เคียงกัน เพื่อสรุปผลงานกลุ่มเทียบกับเกณฑ์ ตัวอย่าง
กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มงานภารโรง กลุ่มงานธุรการ กลุ่มงานสอน (รายชั้นปี และรายกลุ่มสาระ) กลุ่มงานบริหาร (หัวหน้าหมวด รองผอ. ผอ.) ให้แต่ละกลุ่มเทียบกับเกณฑ์ประเมิน แล้วระบุว่าใครได้สูงกว่า ต่ำกว่า เสนอวิธีปรับปรุงวิธีทำงานในปีการศึกษาถัดไป ทำเช่นนี้ทุกปีการศึกษา (นำผลประเมินมาเทียบกับเกณฑ์ ตัดสิน ระบุวิธีปรับปรุงงานและปฏิบัติงาน ในปีถัดไป)

2.2.3 ผู้บริหารให้แต่ละกลุ่มงานหาค่าเฉลี่ยผลประเมินของตน เทียบกับผลประเมินคุณภาพนักเรียน รายชั้นปี รายกลุ่มสาระ โดยอิงตารางดังนี้

ให้แต่ละกลุ่ม สรุปสาเหตุและวิธีทำงาน ในกรณี A, B, C, D แล้วจึงกลับไปปรับวิธีการทำงานในปีต่อไป ทำเช่นนี้ทุกปี จนได้ตารางที่มีเฉพาะ A, D ปรับแก้วิธีการทำงานของแต่ละกลุ่มบุคลากร ผลประเมินบุคลากรโดยรวม

พยายามลด D ให้เป็น 0 ให้เหลือแต่ A เท่านั้น กระบวนการนี้ เรียก กระบวนการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ภายใต้ JD เดิม คนกลุ่มเดิม วิธีประเมินผลแบบเดิม กระบวนการนี้ต้องใช้เวลา จึงจะบรรลุผล คือ เหลือช่อง “A” เท่านั้น (อาจใช้เวลาเป็นสิบ ๆ ปี ต้องใจเย็น)

2.3 สรุป
เมื่อสถานศึกษาได้ผล A เป็นส่วนใหญ่ ผู้บริหารตรวจสอบวิธีทำงานของแต่ละคนในแต่ละงาน ว่า “ทำงานเพื่อเพิ่มประสิทธิผลของตัวเอง โดยอัตโนมัติ โดยไม่ต้องมีใครมาเตือน ทำงานตน JD ของตน”
ถ้าสถานศึกษาใด มีบุคลากรทั้งหมดทำงานตกอยู่ในช่อง A และทุกคนทำงานโดยไม่ต้องมีใครเตือน แสดงว่าสถานศึกษานั้นได้รับการประกันคุณภาพแล้วด้วยตนเอง ดังนั้น การประกันคุณภาพ จึงต้องใช้ผลประเมินตัวเอง และของผู้อื่น มาช่วยพัฒนาวิธีทำงานของตน จนทำเป็นอัตโนมัติ นั่นคือ การประกันคุณภาพ
ใช้เทคนิคประเมิน เพื่อนำผลประเมินมาพัฒนาวิธีทำงานของตนเองอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้นักเรียนมีคุณภาพสูงขึ้นเรื่อย ๆ ในการประกันคุณภาพจะมีคำศัพท์ 6 คำ ดังนี้ คือ

1. IQA (Internal Quality Assurance) หมายถึง ตัวเองตรวจสอบผลงานด้วยตัวเอง และอาจมีต้น สังกัด หรือบุคคลที่เกี่ยวข้องมาร่วมตรวจสอบด้วยก็ได้ นำผลการตรวจสอบมาปรับปรุงวิธีทำงาน ของแต่ละคน

2. EQA (External Quality Assurance) หมายถึง การเชิญหน่วยงานอิสระภายนอกมาตรวจสอบ ผลงาน ตามระยะเวลา เช่น ทุกรอบการศึกษาที่สิ้นสุดของหลักสูตร คิอ ถ้าประถมศึกษาใช้เวลา 6 ปี (ป.1 – 6) ก็มาตรวจปีที่ 7 ถ้ามันธยมตอนต้น (ม. 1 – 3) ก็มาตรวจปีที่ 4 ถ้ามัธยมศึกษาตอน ปลาย (ม. 4 – 6) ก็มาตรวจปีที่ 4 ถ้าอาชีวศึกษา (ปวช. 3 ปี) ก็มาตรวจปีที่ 4 ถ้าปริญญาตรี หลักสูตร 4 ปี ก็มาตรวจปีที่ 5 เป็นต้น

ในประเทศไทย หน่วยงานที่มาตรวจ IQA คือตัวบุคลากรในโรงเรียน และบุคคลภายนอก เช่น จากเขตพื้นที่การศึกษา หรือจากต้นสังกัด กระทรงศึกษาธิการ ส่วนหน่วยงาน EQA คือ สมศ.

3. PDCA คือ วงจรไม่รู้จบที่นำมาใช้เพื่อการพัฒนาคุณภาพโดยตัวเอง เขียนเป็นวงจรได้ดังนี้ P หมายถึง การวางแผน (ตามระยะเวลา เช่น ยาว สั้น) ของสถานศึกษา D หมายถึง ทุกคนทำงานตาม P C หมายถึง การตรวจสอบ ประเมินผลการประทำจาก D A หมายถึง การนำผลตรวจสอบมาปรับปรุงงานใน P PDCA จึงเป็นวงจรมีขนาดต่าง ๆ ระยะเวลาต่าง ๆ ตามงานที่เกี่ยวข้อง โดยงานส่วนบุคคล หรืองานของสถานศึกษาก็ได้

4. การประเมิน VS การประกัน การประกันคุณภาพการศึกษาในประเทศไทยให้เทคนิคประเมิน (Assessment) เพื่อให้ได้ข้อมูล มาปรับปรุงวิธีทำงานของตน การประกันจึงไม่ใช่การประเมิน

5. คำที่เกี่ยวข้องกับวิธีประเมิน วิธีประเมินมีคำที่เกี่ยวข้อง 3 คำ คือ

5.1 มาตรฐานประเมิน (Content Standard) หรือประเด็นประเมิน หรือองค์ประกอบ กระทรวงศึกษาธิการประกาศให้มี 3 ตัว คือ มาตรฐานที่เกี่ยวกับนักเรียน ครู และผู้บริหาร

5.2 ตัวบ่งชี้ หรือตัวชี้วัด (Indicator, Index) ในกรณีที่ประเด็นประเมินกว้าง จะต้องมีตัวชี้วัด/ตัว บ่งชี้มาช่วย เพื่อให้เกิดความชัดเจน เช่น มาตรฐานที่เกี่ยวกับนักเรียน จะประกอบด้วย ตัวชี้วัด 2 ตัว คือ มาตรฐานย่อยด้านความรู้ ความคิดของนักเรียน กับมาตรฐานย่อยด้าน จิตใจ คุณธรรม สังคม ร่างกาย สุขภาพ อนามัย โดยทั่วไปตัวบ่งชี้จะมี 2 ลักษณะคือ Index (ตัวชี้วัดเชิงปริมาณ) กับ Indicator (ตัวชี้วัดเชิง คุณลักษณะ)

5.3 เกณฑ์ประเมิน/เกณฑ์ตัดสิน ในการหาข้อมูลด้วยวิธีประเมิน จะได้ผลประเมิน ซึ่งนำมาเทียบกับเกณฑ์ เพื่อให้สามารถ ตัดสินหรือตัดสินใจได้ว่าจะอยู่เหนือเกณฑ์ เท่ากับเกณฑ์ หรือต่ำกว่าเกณฑ์ ผลประเมินมีได้ตั้งแต่ 2 ระดับ ขึ้นไป เช่น ผ่าน-ไม่ผ่านเกณฑ์ หรือผ่านระดับสูง ผ่านระดับ เท่ากับเกณฑ์ ไม่ผ่านตามเกณฑ์ ฯลฯ

6. SAR หรือ Self-Assessment Report เป็นรายงานชนิดหนึ่ง ที่ผู้รวบรวมผลประเมินมาจัดทำรายงาน

6.1 SAR มีหลายระดับ หลายประเภท เช่น SAR รายบุคคล/ SAR ราย JD/ SAR รายชั้นปี/ SAR รายช่วงชั้น/ SAR รายสถานศึกษา

6.2 ในสถานศึกษา SAR ควรมีหลายระดับ หลายกลุ่ม ตามขนาดและประเภทของสถานศึกษา

6.3 ในการรับการตรวจสอบคุณภาพ SAR จะมี 1 ฉบับ คือ ฉบับสรุปผลงานของสถานศึกษา ตาม ระยะเวลา เช่น 1 ปี 2 ปี 5 ปี ซึ่งสถานศึกษาจะจัดทำ SAR ฉบับนี้ขึ้นเพื่อขอรับการตรวจ ประเมินจากตัวเอง จากบุคคลต้นสังกัด (IQA) หรือจาก สมศ. (EQA)

6.4 SAR ควรมีความยาวไม่มาก สรุปเฉพาะผลประเมินรายตัวบ่งชี้รายมาตรฐาน พร้อมระบุวิธีปรับปรุงคุณภาพให้สูงขึ้นในปีต่อ ๆ ไป

ดังนั้น สถานศึกษาจึงจัดทำ SAR สรุปผลงาน เช่น รายปี ราย 2 ปี เสนอต้นสังกัด เพื่อรับ การตรวจคุณภาพภายในโดยต้นสังกัด (IQA) และจัดทำ SAR สรุปผลงานระยะยาว เช่น 5 ปี เสนอ สมศ.
เพื่อรับการตรวจสอบผล หรือผลกระทบ (เป็นการตรวจสอบคุณภาพจากหน่วยงานภายนอก) (EQA) สถานศึกษาสามารถใช้ SAR ฉบับสถานศึกษา เป็นรายงานประจำปีได้